صبر وشکیبائی

 

( ای کسانی که ایمان آورده اید از بردباری ونماز کمک بگیرید وبدانید که خدا بابردباران است .)

                           (بقره/153)

(الصبر ضیاء) مسلم   (صبر روشنائی ونوراست )

 

 

 

 

هرگاه گره مشکلات پیچیده شد وکور گردید وتنگناهای پی درپی چون شب تاریک وطولانی شدند این تنها صبر وشکیبائی است که چراغ راه مسلمانان ورهاننده از کورمال ,کورمال رفتن ودرشب تاریکی حوادث گام برداشتن وهدایت ورهنمود نجات بخش او از یاس ونا امیدی است .

شاید در قرآن وروایات پس از ایمان به خدا هیچ صفتی مانند صبر ستایش وبه آن توصیه نشده است .شهید مطهری می نویسد: قرآن کریم درسوره عصر ضمن تاکید بایک قسم می فرماید : بشربدون داشتن چهار خصلت زیانکار وبد بخت است : ایمان ,عمل صالح,تشویق و واداشتن به حق وتشویق وتوصیه به خویشتن داری واستقامت وصبر .

ازاین رو خداوند به کرات پیامبر(ص) ومومنان را به صبر وپایداری فراخوانده است .

مفهوم صبر_

صبر در لغت به معنی حبس کردن وبازداشتن است .بنابراین اگرکسی خود را از انجام کاری باز دارد صبرکرده است .

دانشمندان علم اخلاق معتقدند : صبر عبارت از ثبات نفس ومضطرب نگشتن آن در بلاهاومصیبت ها ومقاومت کردن دربرابر حوادث وسختی ها است .

غزالی صبر را به معنای پایداری انگیزه دینی در برابر انگیزه های نفسانی وشیطانی میداند .

بنابر این صبر بدین معناست که انسان درمقام پیروی ازدستورهای خداوند دربرابر سختی ها ومصیبت ها از جمله وسوسه های شیطان پایداری ومقاومت کند واز راه طاعت خدا منحرف نشود . گویی نفس انسان پیوسته صحنه ی کارزار میان لشکریان عقل وجهل است .

چرا صبر درنظام اخلاقی اسلام از چنین رفعتی برخورداراست ؟

درپاسخ باید به دو نکته اشاره کرد : نخست آنکه دینداری به معنای شناخت خداوند وپذیرش یگانگی ربوبیت او وتسلیم شدن در برابر دستورهای اوست .مومن کسی است که هم به خداوند معرفت دارد وهم از اوپیروی میکند .

دوم آنکه پیروی از دستورهای خداوند جز با پایداری در برابر وسوسه های شیطان ولشکریان جهل ممکن نیست . ازاین رو در روایات رابطه صبر با ایمان را چو رابطه سر بابدن دانسته اند .

 

منشاء صبر_

دربرخی روایات به منشاء وعلت های صبرواستقامت اشاره شده است . امیرالمومنین در روایتی یقین وایمان به خدا را سرچشمه صبر میداند . در روایتی دیگر ریشه صبر را یقین نیکو به خداوند بازگو میکند . از این روایات روشن می شود که منشاء اصلی صبر در مومن ایمان و.ویقین به خداست .

مومن که خدا را میشناسد وبه صدق وعده های او اطمینان دارد ومی داند خداوند در مقابل همه زحمت ها وسختی ها وتلخی هایی را که وی در راه اطاعت او متحمل میشود پاداشی در خور عطا خواهد کرد .

 

درجات ومراتب صبر_

صبر نیز چون دیگر صفت های ایمانی مراتب ودرجاتی دارد برخی دانشمندان اینگونه بیان کرده اند .

نراقی برپایه ء انگیزه شخص صابر ,صبر را سه درجه میداند :

1_ نخست صبر برای نشان دادن قوت نفس خود به مردم این صبر عوام است که جز این دنیا را نمیبیند

2_ صبر برای رسیدن به پاداش های که خداوند وعده کرده است . این صبر زاهدان وپرهیزگاران است

3_خوشحال شدن از سختی ها وبلاها بدین سبب که هرچه از دوست رسد نیکوست .

در روایتی از پیامبر آمده است : صبرسه گونه است صبر در مصیبت ,صبر برطاعت وصبر در معصیت .

کسی که درهنگام مصیبت وسختی صبرپیشه کند تا به خوبی آنرا برگرداند خداوند برای او سیصد درجه می نویسد که فاصله هر درجه با دیگری به اندازه فاصله میان زمین وآسمان است . کسی که برطاعت وپیروی از خداوند صبرکند خداوند متعال برای او ششصد درجه می نویسد که فاصله هر درجه بادیگری به اندازه فاصله زمین تاعرش است. وکسی که از معصیت خداوند صبر کند خداوند برای او نهصد درجه می نویسد که فاصله هر درجه با دیگری به اندازه فاصله زمین تا انتهای عرش است .

 

انواع صبر _

دربعضی آیات قرآن از صبر جمیل سخن به میان آمده است خداوند در سوره معارج به پیامبر چنین دستور میدهد : پس صبر کن ,صبری نیکو.

پس روشن می شود که صبر دوگونه است صبر جمیل (نیکو) و صبرغیرجمیل (زشت)

صبرنیکو آنست که شخص مبتلا به سختی ومشقت نزد مردم زبان به شکایت وگلایه نگشاید .

صبرزشت آنست که شخص مصیبت را تحمل میکند اما همرا با گله وشکایت .

به این امید که خداوند متعال برای همه صبر جمیل بدهد.