بلخ یکی از و لایات های باستانی کشور ماست که به نام های ام البلاد

(مادر شهرها)/ قبه الاسلام / شهر شاهان اساطیری و پیشدادی معروف است . این شهر از لحاظ فرهنگی/ سیاسی/ اقتصادی در طول قرن ها اهمیت فراوانی داشته است.

بلخ که روزه گاری باختر نامیده میشد یکی ار شهر های مشهور و آبادان جهان بود. این شهر به و سیله سربازان چنگیز کاملا ویران و مردمش قتل عام گردید.

ودیگرنتوانست  آن عظمت پارین خود را باز یابد خرابه های بلخ قدیم اکنون ناحیه وسعی را اشغال کرده است.

بلخ منطقه حاصل خیز و نقطه پیوند برای بازرگانی میان شرق و غرب و نیز برای بیش از هزار سال محلی برای تبادلات بازرگانی و هنری بود.

در افغانستان ده قرن قبل از میلاد تمدن با شکوه با روش های اجتمایی و اقتصادی  وجود داشت و هنر در جامعه راه خود را گشوده بود.

پادشاهان قدیم بلخ عبارت از:

پیشدادیان / کیانیان/ اسپه ها که در شاهنامه فردوسی و روایات مورخان نیز از آن ها یاد شده است.

اگر به گذشته نیز نظر کوتاهی بیاندازیم در میابیم که آریانای کهن در محور شهر باستانی بلخ مدنیت درخشان پنخهزار ساله را داشت.

مدنیتی که شامل افغانستان کنونی هند/ فارس( ایران) و آسیای میانه میگردد.

قبل از گسترش دین مقدس اسلام مدنیت آریایی به عنوان یکی از تمدن های باستانی در تاریخ قدیم جهان همیشه بحث های علمی دارد.
بلخ مرکز و آغاز گر زبان اوستایی و دین زردشتی بود.زردشت خوداهل ومتولد شهربلخ بودوبه قول بیشترمستشرقین زادگاه زردشت را بلخ باختریابخدی می نامند.

بنابرروایتی بنیادگذاربلخ جمشید/یما/بوده.درزمان های پیش ازاسلام بلخ مرکزوآغازگرزبان اوستای ودین زردشتی بودهودردوره های فرمانروای خاندان موریای هندوکوشانیان ازمراکزدین بودای ومحل معبدمعروف /نوبهار/بود.

اولین حمله مسلمانان به بلخ درسال 652 م /23ه ق/به سرکردگی احنف ابن قیس صورت کرفت .ودرسال43 ه ق دوباره به تصرف مسلمانان درآمد.ولی درزمان قتیبه بن مسلم کاملامغلوب آنان شد.دردوره اعراب بلخ همراه باهرات نیشاپورومرویکی درچهاررکن خراسان بود درسال 118 ه ق اسدبن عبدالاقسری پایتخت خراسان راازمروبه بلخ منتقل کردواین شهررونق یافت.

امروزدرولایت بلخ که یکی ازولایات شمال افغانستان ومرکزآن شهرمزارشریف است.

در شهر کوچک بلخ امروز نیز مزارهای بزرگان دین عرفای عالی مقام و شعرای بزرگ دیده میشود.

جاهای دیدنی آن:

مدرسه سبحانقلی خان / مسجدو معبد خواجه محمد پارسا/ مسجد نه گنبد/ مزار محمد بن حسین خطیبی پدر گلان حضرت مولانا / مزار رابعه بلخی / مزار خواجه عکاشه و... میباشد

پروژه بازسازی شهر کوچک بلخ در سال 1312 ه.ش مطابق 1934 م. شروع شد.

شعرای بزرگ و دانشمندان عالی مقام چون رابعه بلخی / دقیقی بلخی/ عنصری بلخی/ ابن سینا بلخی/ شهید بلخی/ ابوالموید بلخی و ستاره  درخشان ادب عرفانی ما حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی از همین شهر برخاسته اندو همچنان هنوز بلخ مهد کانون فرهنگی است.