کله چی د کمبودیا هیواد نه می لیدنه کوله٫ هیڅکله می فکر نه کولو چی دغه یو احساس ترینه سفر په ټول ژوند کی می د تل لپاره اوسی. جمعی وژنه په ۷۰ دهه کی چی د کمر روج(Khmer Rouge) حزب باندی شوی وو دومره مستبدانه وو چی ۳۰ کالو وروسته د هغو نه٫ اوس هم کولی شو د هغو روحی ستونزی په ټولنه کی احساس کوو. د هر ۷ کمبودی نفرو نه دوو نفرو یی خپل ځانونه د ماویست افراطګرانو بی رحمانه استبداد کی د لاس نه ورکړی. او دوه میلیونه نفره د پرمختک نوم باندی ورک شوی دی. دغه پیښی د ۱۹۷۵ او ۱۹۷۹ کالو ترمنځ شوی دی. کمر روج دغه هیواد یی دومره د فاجعی لاندی راوړی دی چی حتا وروسته د هغو نه چی دغه هیواد د ویتنامیانو له خوا نه آزاده شولو٫ بیا هم د ټولنی یوه لویه ډله یی تر اوسه پرمختک نه دی کړی. دوی څرنکه کولی شی پرمختک وکړی؟ د کمر روج رهبر ښاغلی پول پات او اته نور همکاره یی٫ دغه هیواد یی څلور کاله دوزخ ته موبدله کړلو.
ټول شیان ډیر ژر راپیښ شول. پرته د بزګرو نه٫ نور ټولو خلکو خپل ټول شیان یی د لاس نه ورکړل: خپل کورونه٫ خپلی دندی٫ خپله سرمایه٫ خپل ویاړونه. ډیرو یی خپل ژوند د لاس نه ورکړلو. د کمر روج حزب یو د ټولو خلکو وژونکی حکم فرما رژیم وو. چی هر یو مدنی فکر شوی حق یی ډير په شدته سرکوب کولو. په لومړۍ برخه کی هغو ټول ښارونه یی د ښاروالو نه خالی کړلو او دوی یی مجبوره کړل چی په کلیو کی ژوند وکړی. دغه یو د ټولو میلیونی مهاجرت وو چی خلک مجبوره ول خپل کورونه خوشی کړی او خپل ټول شیان د لاس نه وکړی که نی نه پر هغوی باندی یی فیر کولو. خصوصی سرمایی یوه ناممکنه موضوع ته موبدله شوی وه او په څو لږو ورځو کی ټولی دندی چی زده کړی ته یی اړتیا درلودله٫ پاکی شولی او ټول ښوونځیونه٫ پوهنتونونه٫ او بانکونه وتړل شول او ټول پوه خلک لکه زده کونکی٫ انجینران٫ دانشمندان٫ ډاکتران٫ حقوقدانان٫ سرمایه ګذاران او تجاران د تحقیر لاندی راغلل٫ او شکنجه شول او بی رحمانه د کورنیو سره یی ووژل شول. کمر روج حزب تعاونی اجتماع ګانی یی جوړی کړی او خلک مجبوره ول په هغه ظالمانه شرایطو کی ډیر ساعتونه کار وکړی. او د هغو په مقابل کی په ډیر سختی باندی ورته کوم شی فراهم کیدل. ماشومان د کورنیو نه یی بیل شوی وو٫ او په اردو ګاهو کی لری د پلار او مور نه ورباندی یی کارونه کولو. زده کړه او روزنه٫ تجارت او موسیقی منع وه٫ مذهن سانسور شوی وو او هر ډول آزادی مخنوی شوی وی. دغه حزب هر ډول شخصی اړیکی یی د مثال په توکه٫ هره مهربانی ډولونه یی منع کړی وو. هیڅ چا اجازه نه درلودله چی د دغه هیواد نه بل ځای ته ولاړ شی. او ټول بندرونه تړل شوی وو او ټول مرزونه د مینونو باندی فرش شوی وو. هرچا چی د دغه سیاست په وړاندی ولاړ کیدلو٫ په سیستماتیک توکه وژل کیدلو او یا هم ورک کیدلو. یو شمیر ډیرو چی د دغه سیستم سره یی موفقت وکړلو د لوږه نه مړه شول. ډیرو یی کله چی ساده مریض کیدل په ډیره ساده ګی درمان کیدل٫ او ځانونه یی د لاس نه ورکول. د کمبودیا خلکو دغه ډول ژوند د څلور کالونو لپاره وو چی د نړی نه بیل شوی وو.
په پورته کونج کی هغه شیان چی د کمبودیا خلکو باندی د ښاغلی پل پات استبداد وختونو کی شوی وو٫ دی. زده د کمبودیا تاریخ کارشناس نه یم٬ او د پوره پوهی ادعا د ښاغلی پل پات استبداد وخت کی د ژوند شرایط په اړه نه کوم٫ مګر د ډیرو ځانی جنایاتو لپاره چی هغو د همکارانو یی وکړل غواړم چی هغه په دغه مقاله کی ځای ورکړم. ځکه زه نغواړم هغه شیان چی دوی کړی په ساده یی فکر کړم٫ و می غوښتل چی د هغو جنایاتو نه ځینی یی ستاسو ته ووایم. وروسته د هغو نه چی دغه مقاله می ولیکله٫ تاسو به انتظار ولری چی دغه دیوان په زندان کی ووینی.
ډیر د کمر روج پورته رتبو غړی د پل پات سره په ۱۹۹۸ کال مړه شوی دی٫ هیڅکله زندانی نشول او د هیڅ کوم جرم لپاره هم محاکمه نشول. دوی هیڅکله زندانی نشول او هیڅکله هم مجبوره نشول چی د هغه ځواب چی دوی وکړل٫ ووایی. مګر که تر اوسه په کافی توکه اندېښمن ګونکی نه ول٫ کارته رتبو جګړه کونکو یی چی ډیر جرمونه یی مرتکب شوی وو د غیر نظامی خلکو سره یوځای شول او د هغو جنایاتو لپاره چی کړی یی وو هیڅکله مجازات نشول. دوی نورو هیوادونو ته چیرته چی دوی څوک یی نه پیږنی ولیکل شوی او اوس د نورو خلکو سره ژوند کوی٫ خلک هغومره مجبوره ول ترڅو چی مړه شوی. په دغه پنځه اونیو کی چی په کمبودیا کی وم٫ وخت می پیدا کړلو چی د کمر روج حزب جګړ کونکی ملاقات کړم. دوی ټولو دغه قصی ماته وویلی چی ورته امر کیدلو چی مړه یی کړی او که نه دوی یی مړه کول. یوه ډیره راحته کونکی عبارت. هرکله د بل چا ملامتی ده٫ نه دی؟
د ۳۵ کالونو محاکمی جریان کی د کمر روج حزب مقابل کی٫ د کمبودیا دولت په ټول جبهونو کی یی ماته وخوړله. کله چی د ناکامی نه یاد کوم٫ نشم کولی خپله طعنه ویل پټ کړم. هغه شی چی د دیموکراتیک اداره نه نوم اخیستل کیږی٫ ډیر د بل استبدادی شی غوندی دی. د دغه هون سین (Hun Sen) دولت پورته مقاله٫ هغه څوک دی٫ چی د کمبودیا تقدیر د کمر روج حزب په لاره اچولو وخت نه یی په لاس کی لری. څنکه چی خپله یی هم د دغه حزب لوړ پوهه فرمانده وو. آیا اوس مو کامله مفهوم ونیولو؟ سیاسی کارشناس کزارش ورکوی چی هون سین د تهدید٫ خشونت او پراخه فساد کارولو سره په قدرت باندی پاتی شوی دی چی د مختنی کار ادامه یی د یو پلټونکی په توکه دی چی نن فقط د یو برابره حالت باندی ادامه لری.
زه نه غواړم دغه موضوع ډیره کړم. د کمر روج حزب هیڅکله د جنایاتو باندی یی متهمه نشولو. وروسته د څلور کالو جنایاتو نه په دغه هیواد کی٫ د کمبودیا خلک هیڅکله عدالت ته و نرسیدل او د کمبودیا خلکو جمعی وژنی مرتکب کونکی هیڅکله مجازات نشول. او هم٫ د کمر روج حزب یو لوړ رتبه غړی دغه هیواد د ۳۵ کالونو لپاره اداره کوی. او محتنی ملګری یی مطمئنه کړی دی چی د هیځ جرم لپاره به هم متمه نشی. دغه خپسه نه ده٫ مګر دغه ډول شی په اوس وخت کی په کمبودیا کی به را منځ ته شی.
زه هیڅ سیاسی قدرت په لاس کی نه لرم٫ مګر که بلاګ لیکل په اجتماعی رسانو کی کولی شی الهام بخشه٫ انګیزه بخشه او آسانه کونکی د کمبودیا رژیم لپاره اوسی. ستاسو نه غواړم چی د اجتماعی رسانو مبارزاتو لپاره زما سره یوځای شی ترڅو چی د کمبودیا هیواد شرایطو په اړه نړی ته ډیر معلومات ورکړو. وروسته د دی نه هغه جنایات چی د کمبودیا خلک متحمل شوی دی٫ د دغه نه ښه شرایط لایقه اوسی. که د نړی ټول خلک د اجتماعی رسانو نه د دغه هیواد بی عدالتی محکوم کولو لپاره کار واخلی٫ هون سین به د نړیواله ټولنی فشار به په اوښونو باندی احساس کړی. او د ساختار بدلون به د دغه نه هم ډیر اوسی. پل پات د ښاغلی هون سین مختنی رئیس یو ځلی یی د خپل خلکو په اړه ویلی وو٫ چی ستاسو ژغورنه کی هیځ کومه ګټه او ستاسو تباهی کی هیڅ کومه نقص نشته.
لطفا زما مقالی په اجتماعی رسانو کی په ګدون کښښدی او کله چی د کمبودیا په اړه یی لیکی او ښو لارو نه د اجتماعی رسانو نه کار واخلی - دغه په یاد ولری.
جیاکومو کرستی(Giacomo Cresti)
ارشده ویرایش کونیک٫ انکس
فلم انکس
دغه زما شخصی پاڼه ده٫ لطفا زما سره غړی شی.
http://www.filmannex.com/webtv/giacomo
ما وکوری @giacomocresti76
