مسجد جامع بزرگ هرات

Posted on at


مسجد جامع هرات ازاماکن مقدس وبناهای تاریخی هرات است.پیشینه تاریخ وکهن دارد.میگویندپیش ازظهوراسلام این بنامعبدآریاییهابوده است.امابعدازظهوراسلام توسط مسلمانان به حیث مسجد وعبادتگاه از آن کار گرفته شد. بنای اصلی مسجد جامع بزرگ هرات در صدر اسلام چوبین بوده است.

به گفته اسفزاری مولف روضات الجنات در شب جمعه هشتم جمادی لاول سال 415 ه ق نازله به مسجد جامع افتاد. نیمی از مسجد را ویران کردو ظاهرا حریقی نیز در اثر این نازله به وقوع پیوست بعد از این حریق مسجد جامع هرات مدتی ویران بود تا آنکه در سال 597 ه توسط سلطان غیاث الدین محمد ابن سام غوری اعمار اساسی گذاشت ظاهرا سلطان موصوف بعد از مسجد جامع فیروز کوه مسجد جامع بزرگ هرات را بتیاد نمود و گنبد مقبره خود را در شمال آن بنا نهاده است. اما قبل از آنکه سلطان غیاث الدین به تکمیل تعمیر مسجد جامع موفق شود درسال 599 هجری قمری چشم از جهان پوشید و در هنگام گنبد خود ساخته اش مدفون گردید.

بعد از آن سلطان شهاب الدین به سبب چنگ با خوارزم شاهیان موفق به ادامه کار اعمار مسجد جامع نگردید اما پس از او که سلطان غیاث الدین محمود پسر سلطان غیاث الدین محمد ابن سام غوری به تخت شاهی نشست. نخست از همه به تکمیل مسجد جامع بزرگ هرات پرداخت از کتیبه رواق باز مانده عصر غوری ها در شرق مسجد جامع هرات و همچنان از کتیه های کوفی داخل ایوانهای غربی مسجد جامع به اثباط میرسد و اساس و بنیاد این مسجد در قرن ششم هجری توسط غوری ها نهاده شده است.

مسجد جامع هرات در سال 617 هجری قمری هنگام حمله مغولان به هرات ویران گردیده است. بعد از حمله چنگیز مسجد جامع توسط ملوک کرت در قرن هشتم هجری مجددا ترمیم گردیده است ولی تاریخ نشان میدهد که در هنگام حمله تیمور لنگ باز هم بر این مسجد صدماتی رسیدهو ویران گردیده است.

اما وقتی شاهرخ میرزا پسر تیمور به خرابه های هرات و جبران خسارات وارده پدرش پرداخت دستور داد تا این بنای تاریخی و مقدس را ترمیم کنند ترمیمات ساسی وحتی بازسازی مسجد جامع هرات در قرن دهم در زمان حکمرانی سلطان حسین بایقرا که آخرین و معروف ترین سلاطین تیموری است. صورت گرفت در این زمان امیرعلیشیر نوایی وزیر دانشمند و هنرپرورسلطان حسین بایقرا که به ترمیم و اعمار بناهای نفیس و صنعتی هرات توجه زیادی داشت. به فکر ترمیم اساسی این معبد بزرگ اسلامی افتاد. امیر علیشیر نوایی بیشتر از همه ایوان بزرگ غربی مسجد جامع را که قابل ترمیم نبود سر از نو اعمار نمود او به حدی مسجد جامع هرات را ترمیمو تزیین نمود که امروز بیشتر از لحاظ سبک هنر معماری و تزیینات خود به یک آبده تیموری شباهت دارد تا یک آبده غوری و حتی امکان دارد بعضی تصور کنند که ابن مسجد جامع توسط تیموری ها اساس گذاشته شده است حال آنکه تاریخ نشان میدهد که این بنا اساسا یک بنا غوری است.

امیر علیشیر نوایی به تزهین و تقاشی و کاشیکاری مسجد جامع نیز توجه زیادی نمود او نقشان و هنرمند  سنگ تراشان و خطاطان لایق و معروف را به این کار تشویق میکرد معروف ترین خطاط و نقاش عصر تیموریان که در این بنای عظیم مصروف کار بودند سبد نورح الله معروف به خواجه میرک هروی بود.

میرک هروی به خطاطی و نقاشی یگانه و چیره دست بوده است و گویند استاد جمال الدین بهزاد هروی شاگرد شاگرد این نقاش بوده است بیشتر کتیبه های مسجد جامع به خط ثلث جلی استادانه میرک هروی نگاشته شده بود.

همچنان نقوش اسلیمی کاشی های این معبد اثر طراحی قلم موی این هنرمندان بوده متاسفانه از آثار شگفت انگیز میرک هروی در مسجد جامع هرات اکنون چیزی باقی نمانده است.

در سال 912 هجری قمری که سلطان حسین بایقرا چشم از جهان پوشید خراسان و از آن جمله مرکز آن هرات عرصه کشمکشهای فرزندان سلطان حسین بایقرا گردید.

از جانب شیبانیها  از طرف شمال و صفویهای ایران از طرف غرب به هرات حمله ور شدند در نتیجه این جنگها بخصوص حملات شاه اسماعیل صفوی بر پیکر آبدات نفیس و تاریخی هرات صدماتی وارد آمد که از ان جماه مسجد جامع هرات در سال 916هجری قمری زیاد تخریب شد.

مسجد جامع بزرگ هرات در تاریخ معاصر کشور نیز بار ها و بارها تر میم شده است بویزه بعد از سال 1356 هجری شمسی توسط پروزه بین المللی آبدات تاریخی هرات تر میمات قابل توجه صورت گرفته است البته نا گفته نماند که در سال 1325 هجری شمسی بود که دو دستگاه کاشی سازی در جوار مسجد جامع هرات به فعالیت آغاز نمود که کاشیهای ساخته شده این دستگاه به سبک کاشیهای عصر تیموریان هرات ساخته میشد و در همان سالها یکی از این دودستگاه کاشی سازی به مزار شریف انتقال یافت دستگاه کاشی سازی هرات تا امروز  نیز به فعالیت خود ادامه میدهد و کاشی های آن برای ترمیم آبدات تاریخی هرات از جمله مسجد جامع بزرگ هرات به کار برده میشود.

در سال 1362 هجری شمسی حین ترمیم پلاستر ایوان مقصوره و ایوانهای سمت غربی مسجد جامع تزئینات مخصوص عصر غوریها و همچنین تیموری ها بر روی دیوارها  از زیر پلاستر گچی بیرون خرامید که این رویداد نیز مهرف سابقه هشتصدساله مسجد جامع بزرگ هرات بوده میتواند.       



About the author

maryamakbary

Maryam akbary was born in Herat-Afghanistan. She is student in Ali Shir Nawayi High School. She is interested in Computer, reading and writing.

Subscribe 0
160