چنان که از وضیعت طبیعی و موقعیت جغرافیایی و وضعیت جوپولوتیکی هرات برمی آید این سر زمین از روزگاران بسیار قدیم سکونت گاه آدمیزادگان بوده و در آن تمدن و آبادانی وجود داشته است.لیکن در مورد اصل ومبداتاریخ بنای هرات کدام سندمعتبردردست نیست.وداستان بنای هری رنگ افسانوی به خودکرفته وباتخیل قوی قوم آریای گره خورده است.

تاجایکه تاریخ نشان میدهد بنای هرات به ماسندنام این دیاروریشه درتاریخ ومدنیت روستای دارد.

قصه تاریخ بنای هرات رااسفزاری تاریخ نگارسده دهم هجری هرات ازقول عبدالرحمان فانی یکی ازتاریخ نویسان قدیمی نقل کرده است که باعلم ترتیب مطابقت ندارد.چون حکایت مرزبور درکتب تاریخ این سرزمین نگارش یافته است.در این جا از آن یادآوری می شود."شیخ مرحوم ثقته الدین عبدالرحمن جامی که تاریخ قدیم هرات را نوشته"

بنای هرات را بر هشت وجه بیان نموده است:

وجه اول: آنکه بنای هرات در عهد طهمورث بن هوشنگ بن فرسب و بن کیومرث بوده.

وجه دوم: که موضوع شهر هرات و قهندذ در ابتدا گزر آبی بوده و ممرروند مقر مثادر دارد و اطراف و ارباع با اثقاع ان چراه گاهی به هوش و اسباع به اجازت همای چهره دختر بهمن بن اسفندیار که او را شمیران میخواندند و تخت گاه او بلخ بود احصار شمیران را بساختند و دوازده سال در اعمارت او بسر بردند و بعدا قهندذ به چند سال دارا بن دارا بنای هرات را نهاد و هنوز بالای او تمام نشده بود که دارا بر دست اسکندر کشته شد و ملک کشور اسکندر را مسخر گشت امارت هرات به اتمام رسید. و بعد از آن اشک بن دارا که ملوک و طوایف بود به هرات از دروازه خوش و برج ها را که اشکندر ساخته بود پوشانید و بر روی هر برجی برج دیگری مدور ساخت.