خدمات پستی درافغانستان:

Posted on at


 


خدمات پستی در افغانستان که در زمان حکومت امیر شیر علی خان اساس گزاری شد بیش از یکصد چهل سال سابقه دارد. مراسلات پستی انزمان توسط قاصدان مخصوص که به نام "داک " یاد میشد، در مسیر کابل - پشاور فعالیت داشتند. دراوایل تکت پستی کاغذی وجود نداشت بلکه پاکت ها و بسته ها به شکل خاص بسته بندی میشد وبا مهر که در ان قیمت محصول و نام امیر حک گردیده بود، بالای بسته ها مهر میشدند. در دوران حکومت شاه امان الله ستاره ازادی سلطنتی ـ و تاج شاهی امان الله در تکت پستی به چاپ رسید. همزمان با این، دو تمبر در مزار شریف و جلال اباد دو شهر بزرگ افغانستان تکت های پستی محلی به چاپ رسیدند.


تکت های پستی در دوره های مختلف افغانستان


از سال 1927، قبل، شاه امان الله یک کارشناس فرانسوی را به خاطر تاسیس خدمات پستی استخدام کرد تا تکت پستی افغانی را مطا بق قوانین استاندرد بین المللی عیار سازد. به همین علت در تکت پستی افغانستان تا سالهای اخیراز زبان فرانسوی استفاده میشد. در سال 1928 درحکومت حبیب الله کلکانی، چندین نوع تکت پستی به چاپ رسید که گفته میشود از جمله بهترین و زیبا ترین تمبرها یا تکت های پستی افغانستان به شمار میرود. با رویکار آمدن محمد نادر شاه، خدمات پستی در حالت بحران قرار گرفت. به امر نادر شاه تمامی تکت های پستی دوران حبیب الله کلکانی بی اعتبار اعلان شد اما احتمال دارد نمونه هایش هنوز هم در اتحادیه جهانی پست موجود باشد. تکت های پستی در دوران حکومت نادرشاه با تصاویر از ساختمان های دولتی، از جمله عمارت شورای ملی ـ قصر سلام خانه ـ زیارتگاه سخی مزار شریف وغیره ترویج داده شد. تنوع در چاپ تکت های پستی افغانی در حکومت ظاهر شاه به وجود آمد. اولین تمبر آنزمان تصویر زیبا از شفاخانه علی آباد شهر کابل بود که تمام عواید فروشات ان به مرکز مبارزه با مرض سرطان انتقال داده شد. در سال 1948 به مناسبت روز جهانی کودک، تمبراز تصویر یک طفل گرسنه طبع شد. این تکت پستی برای چند روز محدود قابل اعتبار بود که در اثر حکم دولت وقت عایدات یک روزه این تمبر به صندوق ملل متحد برای اطفال "یونسف" داده شد. در سال 1951، تکت های پستی به ارزش پنج پول که تصویر از یک طیاره بالای شهر کابل واثار تاریخی مانند قلعه بست ـ منار های هرات ـ مجسمه بودا بامیان یکی بعد دیگر به چاپ رسیدند . در اواخر همان سال باز هم تمبر یا تکت های پستی افغانی بار دیگر دچار بحران گردیدند. این در حالی بود که مطبعه دولتی افغانستان از چاپ تکت پستی رنگی عاجز ماند وتصمیم به ان گرفته شد تا تکت پستی افغانی در خارج از افغانستان به چاپ برسد. سر انجام تکت پستی افغانی به تیراژ نزده میلیون قطعه با تصاویر از شهر قندهار ومنار پیروزی غزنی بمناسبت نوروز در لندن به چاپ رسید. درهشتاد پنجمین سا لگرد خدمات پستی در افغانستان، شهر کابل میزبان نما یشگاه فیلاتیلی جهان شد. به همین مناسبت تصویری از امیر شیر علی خان بنیانگذار تکت پستی به چاپ رسید. دردوره پنج سال دولت جمهوری افغانستان تنوع و پیشرفتی در ساحه خدمات پستی صورت نگرفت. تنها چند تصویری از سردار داود، رئیس جمهور وقت روی تکت های پستی به چاپ رسید. در اغاز دهه هشتاد و با روی کار شدن جمهوری دیموکراتیک خلق فغانستان، بعد از نشر تمبر با تصویر از نور محمد تره کی همه خدمات پستی افغانی در قید تبلیغات سیاسی دولتی "پروپاگند سوسیالستی" قرار گرفت. به گونه مثال تصاویر دهقانان ـ کارگران ـ کسبه کاران و بلاخره تصویری از لینن کبیر، رهبر کارگران جهان، تصاویر تانک های نظامی ـ کبوتر صلح ـ گل و تفنگ ـ گروپ های انقلا بیون ـ بیرق های سرخ وغیره در تمبر های افغانی به نشر رسید. بعد از حکومت خلقی ها در اواسط دهه هشتاد تبلیغات سیاسی اندکی کاهش یافت و تکت های پستی حامل تصاویر عنعنوی از جمله : تصاویر نباتات ـ حیوانات ـ باستان شناسی و تاریخی بودند. جالبتر از همه اینکه در سال 1989 یکی از نقاشی های پیکاسو بنام "یهودی پیر" روی یک تکت پستی افغانستان طبع گردیده است. همچنان به مناسبت اولین سفر فضایی یک فضانورد افغانی تمبر به نشر رسید. بعد از پیروزی حکومت اسلا می دربهار 1992، به خدمات پستی توجه صورت نگرفت. حکومت در گیر جنگ های تحمیلی خانمان سوز بود. درین دوره خدمات پستی افغانستان هم مانند سایر عرصه های حیاتی، متحمل خسارات وسیع گردید و در مراسلات پستی محدود که وجود داشت، از تمبر های گذشته استفاده میشد. بعد از سقوط شهر کابل بدست طالبان، فعالیت اداره پست به پایین ترین حد خود رسید و طالبان که به تمبر و تکت پوستی اهمیت قابل نبودند اما بنابر اعلامیه های مذهبی پرخشونت شان، تمبرها که حامل تصویر موجودات زنده بودند، به خطرتخریب و نابودی مواجه بود. در سال 1999 میلادی در نمایشگاه فیلاتلی درشهر پاریس یک تمبر سمبولیک از پوست افغانستان با تصویر از شاهدخت دیانا نیز به نمایش گذاشته شده بود. این تمبر توسط یک کلکسیونرایتالوی به همکاری سفارت افغانستان در آلمان با 9 تصویر مختلف ازشاهدخت دیانا به چاپ رسیده بود. هدف از طبع این تکت پوستی احتجاج علیه بی تفاوتی جامعه بین المللی در قبال قضیه افغانستان و محکومیت زنان تحت سلطه طالبان، طبع گردیده بود. البته این تمبر تنها برای کلکسیون تهیه گردیده بود ودر همان سال در زمره پرفروش ترین تمبراین نمایشگاه به شمار میرفت.


تاریخچه تکت پستی در افغانستان


افغانستان با سابقه 140 ساله خود در رابطه به استفاده از تکت پستی اینک 86 سال از عضویت اش در اتحادیه جهانی پست میگذرد. درست در سال 1928 افغانستان عضویت این اتحادیه را کسب کرد. با وارد کردن ماشین آلات جدید در همان عصر به طبع یک سلسله تمبر ها پرداخت که توسط یک متخصص فرانسوی و طراحی یک نقاش جاپانی به چاپ میرسید. از همین لحاظ   « Postes Afghanes » به زبان فرانسوی در تمبر افغانی استفاده میشود.


از 1939 به بعد، تکت های پستی افغانستان توسط عبد الغفور برشنا  هنرمند و نقاش معروف افغان طرح و دیزاین میشد. چنانچه در سال 1951 آثارتاریخی افغانستان مثل قلعه بست، منار جام، مجسمه بودا بامیان توسط وی روی تکت های پستی طرح ریزی شد.


  در سال 1952 اولین تکت پوستی به نام پشتونستان به چاپ رسید و در سال 1957 تکت پستی به ارزش 150 پول با تصویر  ازبازی عنعنوی بزکشی به چاپ رسید. در سال 1963 تکت های پستی با چاپ چهره و تصاویر شخصیت های برجسته تاریخی افغانستان پرداخت. از جمله تصویر ابوریحان البیرونی، عبد الرحمن جامی، مولانا جلال الدین بلخی، سید جمال الدین افغان طبع گردید. همچنان در همین سال برای اولین بار تصویر از یک رهبر خارجی در تمبر افغانی به چاپ رسید که این تصویر اتا ترک، رهبر و بنیان گزار ترکیه جدید بود.  
   در 1968 به مناسبت روز مادر تکت پستی با تصویر از ملکه حمیرا، خانم محمد ظاهر شاه، پادشاه افغانستان طبع گردید. درآغاز دهه 1980 تکت های پستی مخصوص تصویر از لنین رهبر کارگران جهان که در حال خطابه دیده میشد، به نشر رسانید چند سال بعد تر از آن تصویر از جواهر لعل نهرو با بیرق کشور هندوستان نیز نشر گردیده است.


در سپتامبر 2003 میلادی، به مناسبت دوهمین سالگرد شهادت احمد شاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان، به ابتکار خانم نیکول فانتن رئیسه اسبق پارلمان اروپا که در آن زمان سمت وزیر صنایع فرانسه داشت، تصویر ازین رهبرمقاومت افغانستان را روی تمبر پستی کشور فرانسه به طبع رسانید. این تکت پستی به تعداد ده میلیون فطعه به چاپ رسید و از تاریخ نهم سپتامبر همان سال مصادف به تاریخ شهادت احمد شاه مسعود، در تمام دفاتر پستی فرانسه به مشتریان عرضه شد. این اولین بار بود که در یک کشور اروپایی از تصویر یک رهبر غیر اروپایی روی تکت پستی استفاده شد.


بااحترام


پروانه فیضی


محصل سال دوم پوهنځی ژورنالیزم پوهنتون کابل


 


 



About the author

160