حمد و سپاس مخصوص پروردگار بخشاینده توبه پذیر و بسیار کیفر دهنده است که معبودی جز او نیست و سرنوشت همه به دست اوست و سلام و درود بر رسول الله رحمت جهانیان محمد و بر اهل بیت و همه یارانش و بعد:
گشودن در توبه به سوی بندگان از بزرگ ترین نعمت های الهی محسوب می شود و الله باری تعالی آن را چراغی قرار داده است برای دل های شکسته و اشک های خشکیده تا راه خود را به وسیله آن پیدا کنند.
خداوند عز وجل می فرماید:"به بندگانم بشارت بده که من بخشاینده مهربان هستم.{حجر:49} خداوند متعال همچنین می فرماید:"بدرستی که الله توبه کنندگان و پاکان را دوست می دارد.{بقره :222}
الله تعالی در آیه 31 سوره نور به توبه و بازگشت تشویق می کند و می فرماید:"ای مؤمنان همگی به سوی خدا بازگردید تا رستگار شوید".
در حدیث صحیحی که امام مسلم روایت می کند، آمده است: حضرت محمد (ص) فرمود:"خداوند شب هنگام آماده پذیرش توبه گناهکاران روز است و روز منتظر توبه گناهکاران شب می ماند تا آنکه خورشید غروب کند."
پیامبر رحمت (ص) که خداوند گناهان گذشته و آینده او را بخشیده است می فرماید:"ای مردم با توبه به سوی خدا بازگردید و از او طلب آمرزش کنید، من شبانه روز صد بار توبه می کنم.(به روایت مسلم)
برادر عزیزم! فضل و بخشش الهی در حق فرد توبه کننده بسیار زیاد است پیامبر (ص) می فرماید که فرد توبه مانند کسی است که گناه نکرده باشد.
برادر مسلمانم هوی و هوس و خواهش های نفسانی تو را به خود مشغول نکند که رسول اکرم (ص) نیز به این امر هشدار داده و فرموده است: همه امتم وارد بهشت می شوند جز کسی که سرکشی می کند، گفتند: یا رسول الله چه کسی سرکشی می کند. پیامبر (ص) فرمود: "هر کس از من اطاعت کرد وارد بهشت می شود و هر کس از اطاعت من سر باز زند سرکشی کرده است".
در این حدیث بهشت به همه مسلمانان بشارت داده شده است جز گروهی که نمی خواهند به آن وارد شوند و از ورود به آن ابا می ورزند، راه رسیدن به آن را نمی شناسند و برای ورود به آن سستی می ورزند و متاع فانی دنیوی را بر نعمت های جاویدان بهشت ترجیح می دهند.
از این رو برادرم، در راه توبه جدی باش و در این کار شتاب کن؛ زیرا برای بنده استراحتگاهی جز زیر درخت طوبی و برای عاشق آرامشی جز در روزی که پاداش داده می شود، وجود ندارد؛ پس برای توبه کردن شتاب کن و از خواب غفلت بیدار شو و بدان بهترین روز تو روزی خواهد بود که به سوی الله عز وجل باز می گردی؛ این راه را باور کن و در آن ثابت قدم باش. رسول اکرم (ص) فرموده است:"خوشحالی خداوند نسبت به توبه بنده اش مانند کسی است که در بیابانی با مرکبش حرکت می کند؛ مرکب از دستش رها می شود و آب و غذا را نیز با خود می برد. هنگامی که از یافتن آن ناامید می شود به زیر سایه درختی پناه می برد و در زیر آن دراز می کشد. در حالی که ناامید است ناگهان مرکبش را در کنارش می بیند. افسارش را در دست می گیرد و از فرط خوشحالی می گوید: بار پروردگارا تو بنده من و من پروردگار تو ام که از خوشحالی این اشتباه را مرتکب می شود. (به روایت مسلم)
برادر مسلمانم یحیی بن معاذ (رض)می گوید: از بزرگ ترین جهل ها آن است که به انجام گناه اصرار بورزی و بدون احساس پشیمانی امید به عفو داشته باشد. انتظار داشته باشی که بدون اطاعت به قرب الهی برسی . توقع کاشت میوه بهشت با دانه جهنم را داشته باشی. بخواهی با گناه به جایگاه اطاعت کنندگان نایل شوی. انتظار داشته باشی بدون کار مزد بگیری و با افراط در گناه امید واهی به الله عز وجل ببندی . هر کس خواهان بهشت باشد از شهوات دست می کشد و هر کس از آتش جهنم بترسد از گناهان دوری می گزیند.
حسن بصری می گوید:"گروهی بدون اینکه توبه کنند با امید واهی به آمرزش از دنیا می روند. برخی می گوید: من نسبت به پروردگارم خوشبین هستم و این در حالیست که دروغ می گوید؛ چون حسن ظن باید همراه با حسن عمل باشد.
ایشان همچنین می گویند:"مؤمن مواظب نفس خویش است و نفس خویش را به خاطر الله عز وجل محاسبه می کند. افرادی در روز قیامت کمتر مورد مؤاخذه قرار می گیرند که در دنیا خود را محاسبه کرده باشند و کسانی در آخرت به شدت مورد بازخواست قرار می گیرند که خود را در دنیا تحت محاسبه قرار نداده اند. مؤمن گاهی اوقات به چیزی دل می بندد و با خود می گوید به خدا قسم به آن نیازمندم، اما چون به آن دسترسی ندارد می گوید: میان ما فاصله افتاده است. هنگامی که هوسش فروکش می کند به خود می گوید: من چگونه به این دل بسته بودم؟! به خدا قسم! هرگز این را تکرار نمی کنم. مؤمنان کسانی هستند که به قرآن اعتماد دارند و بین آنها و چیزهایی که آنها را به هلاکت می رساند حجابی قرار گرفته است. مؤمن در دنیا اسیر است و می کوشد که خود را از بند آن آزاد کند. از دست هیچ چیزی در امان نیست تا اینکه به دیدار پروردگارش می رسد. می داند که دست و زبان و گوش و چشم اش علیه او شهادت می دهند.
ای کسی که در راه زندگی گام بر می داری، جهاد با نفس جهادی طولانی است و راه آن ناهموار . طعم اش تلخ و لمس آن دشوار، بنابر این در مسیر توبه کنندگان گام بردار تا اینکه به بهشت جاویدان برسی.
حاتم اصم می گوید: هر کس قلبش از یادآوری چهار خطر زیر تهی باشد زیانبار و نگون بخت است:
1ـ خطر روز وصل؛ او می گوید: آنهایی که در بهشت هستند به من ربطی ندارند و اینهایی در جهنم هستند به من مربوط نمی شوند، نمی داند که جزو کدام گروه است.
2ـ هنگامی که در رحم مادر است و فرشته برای نوشتن سرنوشت او می آید؛ نمی داند که او را جزو افراد بدبخت بنویسد یا خوشبخت؟
3ـ هنگام ترس و وحشت روز رستاخیز نمی داند که به رضای الله تعالی بشارت داده می شود یا به خشم او؟
4ـ روزی که مردم گروه گروه برانگیخته می شوند نمی داند جزو کدام گروه است.
حسن بصری می گوید: ای فرزند آدم، تو تنها می میری، تو را تنها در قبر می گذارند، تنها برانگیخته و تنها محاسبه می شوی.
هر فرد عاقل و با درایتی باید به عواقب گناهان خود بیندیشد. بین انسان و الله تعالی قرابت و خویشاوندی وجود ندارد؛ او به عدل رفتار می کند؛ اگر خواست از گناهان انسان چشم پوشی می کند و بر آن آسان می گیرد، بنابر این هوشیار باش.
برادر مسلمانم، همه ما مرتکب گناه می شویم و هیچ یک از ما از لغزش ها و خطاها در امان نیست، اما بهترین ما کسی است که برای توبه کردن شتاب می کند و به سوی الله باز می گردد، به محضی که دچار لغزش شد بلافاصله می کوشد با اشک ندامت آن را جبران کند. دوستان دنیا و آخرتش نیز به یاری اش می شتابند. اخوت در راه پروردگار متعال مسلتزم آن است که گناهکار را رها نسازند تا به انجام گناه ادامه ندهد، بلکه او را احاطه می کنند، برای او یادآور می شوند، به او هشدار می دهند و رهایش نمی کنند تا هر چه بیشتر گمراه و بدبخت شود. همان طوری که در زمان بیماری یا در امور دنیوی به یاری اش می شتابند برای امور اخروی که اولویت بیشتری دارد باید بیشتر تلاش کنند.
شیخ الاسلام ابن تیمیه می فرماید:"عملی که به دنبال آن توبه نباشد آن عمل به صاحبش ضرر می رساند، نفع توبه در آن است که صاحبش پس از انجام آن بهتر از زمانی است که آن اشتباه را مرتکب شده است." ای برادر مسلمان و روزه دارم باید بدانی که توبه تنها برای ترک منکرات و گناهان به کار نمی رود بلکه به خاطر اینکه نوافل را ترک کرده ای و در کار خیر مداومت نداشته ای، برای توبه اشتیاق بیشتری از خود نشان بده. به خاطر تنبلی برای انجام سنت های رواتب، به خاطر از دست دادن نماز تروایح و نماز شب توبه کن، به خاطر بخل، به خاطر غفلت و از دست دادن وقت گرانبهایت به درگاه الهی توبه کن.
در توبه چهار شرط باید مد نظر قرار گیرد:
1ـ دست کشیدن از گناه
2ـ پشیمانی به خاطر کارهای گذشته
3ـ تصمیم به عدم تکرار آن
4ـ بازگرداندن حقوق به صاحبانش از مال گرفته تا چیزهای دیگر
گاهی در این دنیا توبه را به روزهای بعد موکول می کنیم و گاه در انجام آن کوتاهی می ورزیم تا اینکه در غلفت با مرگ روبرو می شویم. جای بسی تأمل است که برخی سایه را بر خورشید ترجیح می دهند اما بهشت را بر جهنم ترجیح نمی دهند.
الله باری تعالی ما و شما را جزو آن دسته از بندگانش قرار دهد که هنگامی از آنها لغزشی سر می زند توبه می کنند و راه ندامت در پیش می گیرند. توبه نصوح پیش از مرگ را نصیب ما گرداند و از تقصیرات و گناهان ما در گذرد و ما و پدر و مادر و برادرانمان را بیامرزد.
