حریم خصوصی افراد در اسلام

Posted on at



 

پيشرفت فناوري ارتباطي و رسانه‌اي شدن زندگي بشر در قالب ارتباطات جمعي، ضرورت رعايت اخلاق رسانه را توسط اصحاب رسانه در جهت حمايت از حق حريم خصوصي افراد بيشتر مي‌کند.

رعايت اين موضوع نه تنها براي همة رسانه‌ها لازم و واجب است بلکه رعايت آن توسط صدا و سيما به عنوان فراگيرترين، پرمخاطب‌ترين و اثرگذارترين رسانة جمعي در ايران از اهميت خاصي برخوردار است. لذا رسانة ملي و ساير رسانه‌ها لازم است اولاً در چارچوب قوانين و دستورالعمل‌هاي خود ارزش‌هاي اخلاقي، فقهي، حقوقي و حرفه‌اي را رعايت کنند و ثانياً مروّج فضايل اخلاقي و موازين شرعي و قانوني در تعاملات فردي و اجتماعي باشند. بر اين اساس، براي دسترسي به حريم خصوصي افراد توليد برنامه‌هايي در اين مورد، نياز به بازتعريف، ملاک، نظريه و دستورالعمل‌هاي اخلاقي- حرفه‌اي دارد تا در اقدامات گوناگون رسانه‌اي مانند ضبط، تأمين،‌ بايگاني (آرشيو)، تدوين، صداگذاري (دوبلاژ)، برنامه‌هاي تبليغاتي، خبر، فيلم و... مديران، مجريان، گزارشگران و خبرنگاران و... موظف به رعايت آن باشند و در صورت رعايت نکردن اين حق، راهکارهاي معيني براي جبران ضرر واردشده در نظر گرفته شود.

اسلام نه تنها حاکمان بلکه مردمان را نيز از ورود به زندگي شخصي ديگران، کنجکاوي، پاييدن و فضولي کردن در امور ديگران منع کرده است.

از حريم منزل، مکالمات، ارتباطات، عقايد و افکار در آيات و  احاديث متعددي به تصريح حمايت شده است. به اعتماد بر ظواهر و حسن ظن سفارش شده، از سوء ظن و تجسس در امور پنهاني ديگران منع شده است.

برخي امور و مکان‌ها ذاتاً در قلمرو حريم خصوصي قرار دارند و برخي امور، بنا به خواست افراد ممکن است جزء حريم آنان و لازم‌الاحترام از جانب اشخاص ثالث قرار گيرد؛ براي مثال، منزل و امور سيئه يا اموري که اطلاع از آن‌ها و آگاه ساختن ديگران از آن‌ها اشاعة فحشا و منکر محسوب مي‌شود، ذاتاً در قلمرو حريم خصوصي است، اما مسائلي که افراد به دلايل شخصي آن‌ها را از ديگران کتمان مي‌کنند يا در صدد انکار و تکذيب آن‌ها هستند، ـ در صورتي که با حقوق ديگران تعارض نداشته باشد ـ به‌طور شخصي يعني تنها در مورد آن شخص، حمايت شده است.

استثناهايي که در منابع اسلامي بر ممنوعيت مداخله در امور ديگران وارد شده است، بسيار محدود و مضيق بوده، تنها به دليل ضرورت‌هاي اجتماعي مهم نظير امر به معروف (با رعايت کلية شرايط آن)، جاسوسي در زمان جنگ يا جمع‌آوري ادله اي که براي جلوگيري از پايمال شدن حقوق ديگران ضرورت دارند، مقرر شده‌اند.

در مجموع، به نظر مي‌رسد که حريم خصوصي در نظام احکام اجتماعي اسلام، قلمرو وسيعي از زندگي انسان‌ها را شامل مي‌شود. در اين قلمرو، آزادي انسان‌ها در تعيين سرنوشت خود به رسميت شناخته شده، حکومت و ساير افراد جامعه از جمله رسانه ها از مداخله در اين حريم منع شده‌اند. البته، اين سخن به معناي بي‌توجهي احکام اسلامي به اعمال و افعال انسان‌ها در خلوت خود نيست. در احکام فردي اسلامي و نيز نظام اخلاقي اسلام، دربارة نحوة رابطة انسان‌ها با خويشتن و با خداوند احکام بسياري آمده است.

اگرچه در معناي وسيع، مخاطب رسانه به موجودي منفعل و بدون قدرت تصميم گيري در زندگي خصوصي اش تبديل مي شود و متوليان رسانه اي به تصميم گيري در اين زمينه مي پردازند و از ديدگاه حقوق رسانه، موضوع قابليت بحث ندارد ولي از منظر اخلاق رسانه اي لازم است سياست هاي رسانه و فرايند توليد برنامه هاي آن‌ها  در چارچوب اخلاق مبتني بر فرهنگ جامعه باشد تا توليدات و نتايج عملي آن‌ها  موجب انحراف جامعه از مباني ديني افراد نگردد و چنانچه برخي از برنامه سازان از اين امر تعدي کنند، بر اساس اصول اخلاق رسانه مرتکب گناه و بر اساس قوانين مدني و مجازات اسلامي مستوجب تأديب و برخورد جدي خواهند بود.

 

 



About the author

160