در گذشته های دور و دورانی که جهل بر جامعه بشری فرمان می راند زندان محل شکنجه، اذیت و زورگویی بود. به سمت انسان زندانی مانند یک برده نگاه می شد و تمام حقوق انسانی او در زندان لگدمال می شد.
اما امروزه زندان تعریف دیگری دارد. زندان جایی است که باید افراد ناشایست و شرور را اصلاح کند و به آن ها یاد بدهد باید با همنوعان شان برخوردی شایسته داشته باشند و با دیگران به همان شکلی برخورد کنند که توقع دارند دیگران آن برخورد را با آن ها داشته باشند. در واقع زندان ها مانند دانشگاه هایی هستند که به این افراد شکل و شیوه درست زندگی کردن را یاد می دهند به آن ها می فهمانند احترام گذاشتن به حقوق دیگران متضمن یک زندگی خوب و سالم برای خود آن ها و خانواده شان نیز هست.
دیگر زندان محل شکنجه و زورگویی نیست و دیگر نمی توان با زندانی ها مانند غلام و برده برخورد کرد آن ها به خاطر زیر پا کردن حقوق دیگران زندانی شده اند پس پامال کردن حقوق انسان ها جرم است به همین دلیل نباید حقوق خود آن ها نیز در زندان نادیده گرفته شود.
متهم کسی است که پولیس احتمال می دهد او جرمی را مرتکب شده اما هنوز این جرم ثابت نشده است. برخورد پولیس با چنین افرادی باید چگونه باشد؟
پولیس حق ندارد با این افرادی به گونه ای برخورد کند که با یک مجرم برخورد می کند. تا قاضی در دادگاه حکمی مبنی بر مجرم بودن چنین افرادی صادر نکند پولیس نمی تواند به آن ها به چشم یک مجرم یا زندانی نگاه کند. هر چند به این دلیل که ممکن است چنین افرادی مجرم باشند پولیس وظیفه دارد آن ها را تحت نظر داشته باشد اما این دادگاه است که با رجوع به شواهد و اظهارات متهم به این نتیجه می رسد که او مجرم هست یا نه؟
چنین افرادی حق دارند وکیل داشته باشند تا از حقوق انسانی آن ها در دادگاه دفاع کند.
ماده یازدهم اعلامیه جهانی حقوق بشر که دولت افغانستان نیز به آن متعهد است می گوید:
تا زمانی که تقصیر شما ثابت نشده باید بی گناه محسوب شوید. اگر به جرمی متهم شده اید باید همیشه حق دفاع از خودتان داشته باشید. هیچ کس حق ندارد برای کاری که نکرده اید شما را محکوم و مجازات کند.
زندانی به کسی می گویند که بر اثر ارتکاب جرمی، با رأی دادگاه در توقیف به سر می برد. یعنی حق ندارد از زندان که محلی است برای نگه داری مجرمین در مدت مشخصی که دادگاه تعیین کرده است بیرون برود.
وظیفه نگهداری از زندانیان بر عهده پولیس است. و پولیس بر اساس قانون وظیفه دارد نگذارد پیش از زمان تعیین شده این افراد از زندان خارج شوند مگر در مواردی که قانون به آن ها این اجازه را بدهد.
البته پولیس مسوولیت ها و تعهدهای دیگری نیز نسبت به زندانیان دارد.
پولیس متعهد است که با زندانیان رفتاری غیر انسانی انجام ندهد. منظور از رفتار غیر انسانی رفتاری است که در قانون اساسی کشور و اعلامیه جهانی حقوق بشر به آن ها اشاره شده است. همه انسان ها دارای حقوقی هستند و زندانیان نیز حقوقی دارند که نباید نادیده گرفته شود.
پولیس حق ندارد زندانیان را شکنجه کند. حق ندارد آن ها را توهین و تحقیر کند. حق ندارد آن ها را وادار به کار اجباری کند جز این که این کار جنبه آموزشی داشته باشد که در این صورت نیز رضایت خود زندانی شرط است. پولیس حق ندارد با زندانیان مانند برده رفتار کند.
همه این ها تعهدات پولیس نسبت به زندانیان است. زندانی ها انسان هایی هستند که باید در زندان شیوه درست زندگی کردن را بیاموزند نه این که با شکنجه و توهین و تحقیر تبدیل شوند به انسان های عقده مندی که پس از آزادی از قبل هم برای جامعه شان خطرناک تر شوند. آن ها به زندان فرستاده نمی شوند تا شکنجه و توهین و تحقیر را بیاموزند بلکه فرستاده می شوند تا از گذشته پند بگیرند و رفتار انسانی به آن ها گوش زد شود.
ما می دانیم که حتی در تربیت فرزندان مان نمی توانیم تنها به نصیحت کردن اکتفا کنیم بلکه باید با رفتار درست خود شیوه درست زندگی کردن را به فرزندان خود بیاموزیم. رفتار زندان بان ها و مأمورین پولیس با زندانیان نیز باید به همین شیوه باشد. زندانی ها باید از مأمورین پولیس شفقت و مهربانی را یاد بگیرند. باید رفتار و گفتار نیکو را بیاموزند. آن ها وقتی ببینند حتی در حبس رفتاری انسانی با آن ها صورت می گیرد شیوه برخورد با همشهریان و همنوعان شان را می آموزند و پس از آزادی ممکن است انسان های مفیدی برای جامعه خود شوند.
به این دلیل است که اگر پولیس با زندانیان رفتاری خشن و تحقیر آمیز داشته باشد ناخواسته سبب می گردد بر عقده ها و کینه های آن ها بیافزاید و سبب شود که پس از آزادی نیز اقدامات مجرمانه شان را انجام دهند و یا حتی این که تبدیل شوند به انسان هایی خطرناک تر برای جامعه و مردم شان.
نویسنده: خان آقا فیضی
