عسل مايعي است شيرين و گران‌رو كه توسط زنبورها از شهد گل‌هاي رنگارنگ از پاره‌اي كوه‌ها و باغ‌ها توليد مي‌گردد. همچنين ماده‌اي نسبتا پر استفاده در افغانستان كه علا‌‌قه‌مندان زیاد خود را در گوشه گوشه‌ی كشور دارد. بازار این مواد غذایی در هرات، یكی از ولایت‌های غربی كشور نیزدر این اواخر بهبود یافته و در تولید آن افزایش چشم‌گیری دیده می‌شود.
سید آغا كه حدودن 37 سال سن دارد، لباس‌های ویژه سفید رنگ زنبور داری‌اش را همراه با كلاه می‌پوشد و راهی مزرعه‌اش می‌شود. باغ نسبتا بزرگ با گل‌های رنگارنگ. آنطرف، زیر سایه درختان سبز توت، حدود ده صندوق گذاشته است كه به‌نام كندوهای عسل یاد می‌شوند. كندوهای‌كه برای زنبوران عسل مانند قصر اند، در هریك از این قصرها یك زنبور ملكه زیست دارد وبیش از چهل‌هزار زنبور مذكر و چندین دروازبان و كارگر، آنهم برای تولید عسل؛ تصویري است از مزرعه سید آغا و بیشتر زنبوردارن دیگر در این ولایت.
او كه چهره آفتاب سوخته دارد و زنبورها دور سرش حلقه زده با لب خندان می‌گوید از یك سال به این‌سو مصروف زنبورداری است و از شغل‌اش راضی مي‌باشد، "معمولا زنبورداران در دو فصل عسل می‌گیرند، در بهار و تیرماه. اما، در فصل بهار تولید عسل بیشتر است." او می‌افزاید، در هر نوبت كه عسل می‌گیرد، در تولید عسل نسبت به فصل گذشته افزایش وجود دارد، آنهم به گونه چشم‌گیر. در یك فصل چهار كیلوگرم افزایش، از 15 به 19كیلوگرم.
داشتن یك مزرعه زنبورعسل و محافظت از آنها نیازمند توان فزیكی بالایی نیست. حالا برخی از بانوان هراتی هم از این طریق به اقتصاد خانواده های شان كمك می‌كنند.
نجیبه، بانوی است قد بلند و سراپا پوشیده با لباس ویژه زنبورداری. او مزرعه كوچكی از زنبوران عسل در پشت حیات خانه برای‌اش ساخته، مزرعه با 8 كندو. سر یكی از كندوها را باز می‌كند و با ديدن زنبورهاي عسلي، لبخند بر لبانش نقش مي‌بندد: "زنبورداری یك شغل خوبی است برای بانوان چون از یك سو سرگرمی پنداشته می‌شود و از طرف دیگر شغلی است پر درآمد." او می‌گوید كه زنبورها خود غذای شان‌را پیدا می‌كنند. آنهم از شیره گل، از هر سه كیلو گرم شیره یك كیلو گرم عسل را زنبورها تولید می‌كنند. وی علاوه كرد، عسلی را كه به دست می‌آورد در بازار به دكانداران و حتی در نمایشگاه‌های صنعتی كه در این ولایت برگزار می‌شود به گونه چشم‌گیر و با پول خوب می‌تواند به فروش برساند. از این‌رو، وی بازویی شده در بلند بردن اقتصاد خانواده‌اش و چرخ زندگی شان حالا بهتر می‌چرخد.
این روزها دكان‌های زیادی در كوچه و پس‌كوچه های شهر هرات به‌نظر می‌خورند كه در لوحه‌های بالای آنها "عسل خالص هراتی" نبشته شده است. یعنی كه بازار عسل وطنی از رونق خوب بین علاقه‌مندان‌اش برخوردار است.
سمیع‌الله 25 ساله، یكی از مغازه داران عسل در این شهر است، آنهم عسل خالص وطنی.او دكانی دارد نسبتا بزرگ كه جز بوتل‌های عسل دیگر چیزی در آن به‌چشم نمی‌خورد. او در حالی كه مرتبان‌های عسل را در قفسه‌ها جابه‌جا می‌كرد گفت: "در بازار در كنار عسل هراتی، عسل‌های ایرانی، پاكستانی و غیره با قیمت های ارزان‌تر (هر كیلوگرم 200 تا 300 افغانی)هم وجود دارد. اما، بیشتر مردم با وجود قیمت بالا (هر كیلوگرم 700 تا 800 افغانی) از عسل هراتی استفاده می‌كنند." وی در ادامه صحبت‌های خود گفت كه هرچند در پشت بوتل‌های عسل وارداتی"100 درصد عسل خالص" نوشته شده، با آنهم مردم از كیفیت آن خوشنود به نظر نمی‌رسند و تمایل آنها به عسل خالص هراتی بیشتر است و "ما هم از فروش عسل تولیدی این ولایت تا خانه خدا راضی هستیم."
عسل، از غذاهای مفید و مقوی است كه از هفت هزار سال قبل از میلاد شناخته وبین مردم مروج شده است، كه تا كنون از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مواد غذایی فقط چند سالی است كه در هرات تولید می شود، اما با رشد قابل توجه.
میرویس، مدیر زنبورداری هرات می‌گوید كه "در گذشته بخاطر "بادهای 120 روز" مردم فكر می‌كردند كه در این ولایت نمی‌توان زنبورداری كرد و نتیجه خوبی به‌دست آورد. اما، چهار- پنج سال می‌شود كه مردم مزرعه‌های زنبور عسل در این ولایت دارند و نتیجه خوبی هم داشته." او در ادامه گفت كه تولید عسل در این ولایت به شدت رو به رشد است، ظرف یك سال چهارتن افزایش، از 16 تن به بیش از 20 تن. وی افزود كه عسل هرات از "كیفیت و مزه خوب" برخوردار است و از این ولایت به خارج از كشور حتی به كشورهای امریكایی و اروپایی نیز صادر می‌شود.
سالیان سال است كه مردم افغانستان با زراعت سر و كار دارند و از این طریق به اقتصاد كشور نیز کمک کرده اند. اكنون هم حدود 85 درصد مردم افغانستان مشغول کشاورزي اند.
عبدالله، استاد دانشكده زراعت دانشگاه هرات می‌گوید: "با سرمایه گذاری روی زراعت نه تنها فقر و تنگ‌دستی كم می‌شود، بل باعث توسعه اقتصادی كشور نیز می‌گردد." وی افزود كه یكی از زمینه های زراعتی كه باید روی آن توجه ویژه صورت گیرد، زنبور داری است. چون از یك طرف اقلیم كشور برای رشد این پیشه مساعد است و از سوی دیگر بانوان هم می‌توانند به راحتی در این بخش زراعت، سهم فعال داشته باشند.
تنها سید آغا نیست كه زنبور داری دارد، بلكه میرویس، مدیر زنبورداری این ولایت می‌گوید كه آنها چندین صنف آموزشی برای بانوان و آقایان راه‌اندازی کرده اند كه شیوه‌های محافظت، چگونه برخورد كردن با زنبورهای عسل و پروسس (بسته بندی) آن‌را بي‌آموزند، تا عسل هرات از رونق بیشتری برخوردار شود.
فصل زنبورداری از ماه حوت شروع می‌گردد و تا نیمه ماه اسد ادامه دارد. از این میان، در ماه حمل زنبورهای عسل بیشترین حاصل را می‌دهند، فصلی كه در اثر تولید زیاد، عمر نه‌چندان طولانی اين زنبورها را از شش ماه به سه ماه كاهش می‌دهد.
گزارش: محمد رفيع سينا
Feature Story: Muhammad Rafi Cena
