نهادهای دولتی وغیردولتی که به هدف توسعه ی حقوق زنان، برابری جنسیتی و محو هرگونه خشونت علیه زنان کار می کنند؛ عمدتاً بعداز سال 2001 و پس از سقوط اداره طالبان بوجود آمده اند. ازاین رو، تغیراتی که از رهگذر ایجاد و فعالیت های این ساختارها در زمینه حقوق بشری زنان، بویژه منع تبعیض و محو خشونت، بوجود آمده است؛ با هیچ دوره ای ازتاریخ افغانستان قابل مقایسه نیست.

اثراتی که این نهادها وساختارها عملاً برنظام حقوقی، اجتماعی و سیاسی زنان بجا گذاشته اند، چشمگیر و قابل توجه است. با این حال، آنچه که دراین خصوص از اهمیت کلیدی برخوردار است، تداوم، بقا و نهادینه شدن این ساختارها و سازمان ها در حوزه زندگی جمعی زنان است که در ماه ها و روزهای اخیر به نگرانی عمده برای زنان و فعالان حقوق بشر، مبدل گردیده است. نتایج و اثراتی را که  بصورت کیفی و کمی در حوزه زنان دراین سال ها بوجود آمده است دربخش های دیگر به روشنی ملاحظه خواهید کرد، اما اینجا صرف به این ساختارها پرداخته می شود؛ نهادها و سازمان هایی که در داخل وزارت خانه ها و یا به شکل کمیسیون ها وساختارهای مستقل شکل گرفته اند. لازم به یادآوری است که بخش عمده ای از این نهادها براساس برنامه عمل و یا مقرره های رسمی بوجود آمده اند. این امر بوضوح نشان دهنده ی شکل گیری و ایجاد نظام حقوقی شهروند محور است که زنان و گروه های آسیب پذیر اجتماعی و سیاسی بیش از همه از آن بهره می برند. همین طور، نهادهای غیردولتی؛ بویژه سازمان های مدنی و نهادهای حقوق بشری زنان که بیرون از دایره دولت عمل می کنند نیز بر نیرومند شدن داعیه حقوق بشر و حمایت ساختارمند حقوق زنان کمک کرده اند. دراین بخش به ترتیب و به گونه فشرده به دو حوزه1: دولتی و2: مدنی حقوق بشری پرداخته می شود که هردو غایت یکسانِ را برای زنان در نظر دارند.

    ادارات دولتی

الف- محاکم سه گانه و ریاست عمومی سارنوالی

محاکم سه گانه درواقع بدنه اجرایی نظام عدلی قضایی و ازجمله ارکان مستقل دولت جمهوری اسلامی افغانستان است که اصولاً بررسی مطابقت قوانین، تامین و اجرای عدالت را بدوش دارند. به این ترتیب دیده می شود که پی گیری و تطبیق درست مفادهای قوانین

مرتبط به زن ها، به ویژه قانون منع خشونت علیه زنان از وظایفِ مهم نظام عدلی افغانستان به حساب می آید.  به علاوه محاکم سه گانه

کشور، نهاد سارنوالی جزئی دیگر از نظام عدلی قضایی افغانستان به شمار می آید.  در تشکیلات نهاد نام بُرده، ریاست سارنوالی اختصاصی مبارزه با خشونت علیه زنان وجود دارد که امور تحقیق، تعقیب و بررسی جرایم علیه زنان را به عهده دارد. مزید براین، این نهاد روند رسیدگی به قضایای خشونت علیه زنان را نظارت کرده و پروسه رسیدگی به چنین قضایا را سرعت می بخشد. این نهاد ضمن ارایه معلومات لازم حقوقی به قربانیان خشونت، رابطه تنگانگ با وکلای مدافع، سازمان ها و نهادهای مدافع حقوق زنان نیز دارد.  درجمع، وظایف یاد شده، بطور مشخص این ریاست به قضایای مربوط به فرار ازمنزل و زنا، نیز رسیدگی می کند و قرار است این نهاد در تمام ولایات افغانستان فعالیت های خود را گسترش دهد.

ب- وزارت امور زنان:

یکی از اقدام های اداره موقت افغانستان که بعداز توافق بُن عملی شد، ایجاد وزارت امور زنان بود. این وزارت عمدتاً به تولید وتعیین

سیاست ها وبرنامه هایی می پردازد که ازطریق آن ها بتوان حقوق تثبیت شده قانونی و انسانی زنان و مشارکت آن ها درحوزه عمومی را تضمین کرد.  ازین حیث، وزارت امور زنان یک نهاد سیاست ساز درزمینه حقوق و مشارکت زنان به حساب می آید.  علاوه بر وزارت امور زنان، بخش های دیگری نیز در وزارت خانه ها ایجاد شده که وظیفه مشخص آن ها کار و برنامه سازی برای حضور، مشارکت و سهم مشترک زنان در ادارات دولتی و حوزه عمومی می باشد.  وزارت امور زنان ضمن تدوین سیاست ها وبرنامه های کلان ملی برای زنان، درزمینه مبارزه با خشونت و فعالیت های پیشگیرانه قبل از اتفاق افتادن خشونت نیز عملاً فعال است. ریاست های ولایتی وزارت امور زنان ماهانه تمام قضایا و دلایل خشونت علیه زنان را ثبت و نگهداری می کند که از آن در زمینه پژوهش و یافتن ریشه های خشونت به خوبی استفاده می شود. مزید برآنچه ذکر شد، وزارت امور زنان برنامه های حمایتی، دادخواهی وآگاهی دهی زیادی در زمینه خشونت علیه زنان دارد که ازطریق رسانه ها ومجاری رسمی دیگر عملی می شود.