زیاد شده است کسانی را دیده باشیم که به دیگران گمان بد دارند و گاه اگر متوجه شده باشیم در مورد تعصب و تعصب گرایی، قوم و قوم گرایی زیاد می شنویم، و یا این سخن را که قوم ما از فلان قوم بهتر است، و یا شنیده باشیم که دیگران را به این لقب مزین میسازند و یا هم به آنان تهمت می زنند، و چنین می گویند که فلان قوم اختلافات مذهبی، قومی و سمتی را دامن می زنند، آنها به ما به دیدۀ دشمن می نگرند وبلاخره و آنها و آنها و آنها... و یا اگر اندکی واقعیت گرا تر عمل کنیم؛ این احساس را گاه در خود حس نموده و در اعمال خود مشاهده کرده باشیم.
مولانا جلال الدین محمدبلخی(رح) در یک شعر بسیار زیبا این همه را چنین توصیف می کند:
ای بسا ظلمی که بینی درکسان
خوی تو باشد درایشان ای کسان
از شعر مولانا چنین می توانیم که استتناج کنیم که این همه احساسات و یا به اصطلاح روانشناسان احساسات منفی نسبت به دیگران در خودما وجود دارد، این همه چیز که ما به دیگران نسبت می دهیم اول خودما بدان متصفیم. پس برای از بین بردن اینهمه می بایست به خودمان مراجعه کنیم، و روانشناسان نیز بدین نظر اند که این همه احساسات در ما نهفته است که دیگران را به دیدۀ تعصب و صفات اینچنینی می بینیم.
یکی از روانشناسان جهت بهبودی وضعیت انسان از این حالت این آیۀ شریف فرمودۀ خداوند متعال را دلیل می آورد:( إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ) (در حقيقتخدا حال قومى را تغيير نمىدهد تا آنان حال خود را تغيير دهند)، یعنی می بایست که به خود رجوع کنیم و خود را اصلاح کنیم و خود را از اینهمه پاک سازیم و به همۀ انسانها به اساس این آیه بنگریم که خداوند فرموده است: (وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ)( و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم) و اگر مسلمان بودند و آیین مشترک به ما داشتند به این فرمودۀ خداوند توجه کنیم که فرموده است:( إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ) (در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست) و این دو آیه موقف ما را نسبت به همه انسانها نشان داده است، تعصب و تعصب گرایی، نژاد و نژاد پرستی نه در آیین دینی ما وجود دارد و هم نباید در آیین انسانی و افغانی ما وجود داشته باشد.
