پیدایش رهبری

محققان قرنهاست در این مورد بحث واختلاف نظر دارند، که هر کدام روی جنبه های خاصی در امر رهبری تاکید دارند. در اینجا به طور نمونه به بعضی از آنها توجه خواننده گان را جلب مینماییم .

(الف) نظریهٌ بزرگمرد : در قرن نوزدهم مورخی بنام "توماس کارلایل" نظریهٌ بزرگمرد را در تاریخ مطرح کرد . او میگفت رهبران به طور تصادفی یا به خاطر سر نوشت شان رهبر نمی شود بلکه خصوصیاتی دارند، که آنها را بزرگ میکند .به نظر کارلایل رهبران با پیروان فرق دارند. برطبق این نظریه، یک عمل ناگهانی از سوی یک رهبر  ممکن است سرنوشت یک ملت را تغییر دهد، در سال های 1930 آلمان به این خاطر گرایش شدید به جنگ وپرحاش جویی پیدا کرد که در انجا هتلر به قدرت رسید. اگر هتنلری وجود نمی داشت، جنگ دوم جهانی  نیز به وجود نمیاٌمد . شکل افراطی این نظریه تا آنجا پیش میرود که مدعی است اگر در همان زمان در امریکا

وانگلیس هم یک "بزرگمرد" در رآس می بود با وجود جنگجویی و خشونت طلبی هتلر  جنگ جهانی دوم به وقوع نمی پیوست . همچنان نقل شده است، که نادرشاه افشار در یکی از جنگ ها با پیرمردی که با رشادت فوق العاده می جنگید بر خورد گفت، ای پیر مرد تو درزمان سلطان حسین کجا بودی ؟ پیرمرد در پاسخ گفت، من بودم اما نادر نبود .

(ب) نظریهٌ جبراجتماعی وروح زمان : داستان نویس روسی "لیو تولستوی" به نظر مخالفی نظریه کارلایل داشت وی بر نقش عوامل وضعیتی در تاریخ تاکید داشت . به نظر تولستوی رهبرانی همچون ناپلیون ، هتلر والکساندر به خاطر روح زمانه خود مشهور شدند. زیرا شرایط برای تسلط آنان مهیا بود و خصوصیات شخصیتی آنها ارتباط چندانی به قدرتمند شدن شان نداشت، به همین دلیل تولستوی نتیجه می گیرد پیروزی ها شکست های رهبران نظامی مثل ناپلیون معلول تصمیمات و مهارت های شان نسبت بلکه معلول جنبه های غیر قابل مهارت تاریخی است .

کدام یک از این دو نظر به واقعیت نزدیکتر اند؟ نظریهٌ بزرگمرد یا نظریهٌ روح زمان؟ البته قبل از این که به شواهد تاریخی در این زمینه بپردازنم این نکته راباید یاد آورشویم که در روان شناسی اجتماعی هیچ نظریه به تنهایی جوابگوی همه سوالات نیست، وهمواره درست نیست وهر یک از نظریه های متعارض در مواردی صحیح اند وبه درک پدیده های پیچیده اجتماعی کمک میکنند.

نویسنده:جواد نورزوی.